"هیدروژن" و نگاهی به آینده بازار جهانی

به گزارش پترو رویداد، حمله روسیه به اوکراین سبب شد که امنیت انرژی‌ به یکی از اولویت‌های مهم سیاست خارجی بسیاری از کشورها بدل شود. همزمان تغییرات بسیاری از کشورها در زمینه کاهش سوخت‌های فسیلی در پرتو معاهدات بین‌المللی برای جلوگیری از گسترش تغییرات اقلیمی، باعث شد که برخی از مهم‌ترین کشورهای عمده تولید کننده نفت و گاز در جهان نیز به منظور تنوع بخشی به منابع ارزی و در کل اقتصاد خود، سرمایه‌گذاری در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر، به ویژه «هیدروژن سبز» را افزایش دادند.

اما هیدروژن چیست؟ «هیدروژن سبز» به هیدروژنی گفته می‌شود که در جریان تولید آن از سوخت‌های فسیلی استفاده نمی‌شود و هیدروژن درون آب در جریان فرآیند برق‌کافت یا الکترولیز از اکسیژن جدا می‌شود. هیدروژن، یک سوخت سبک و موثر است که از نگاه ‌کارشناسان انرژی پاک و فعالان هوادار محیط زیست، در صورت اینکه بدون تولید کربن به دست بیاید، یکی از جایگزین‌های مناسب برای سوخت‌های فسیلی است که استفاده از آن‌ها عواقب محیط‌زیستی در پی دارد. بر اساس گزارش بلومبرگ، بسیاری از تحلیلگران پیش بینی می کنند هیدروژن سبز در یک دهه آینده ارزانتر شود. از سوی دیگر، «هیدروژن آبی» نیز نوعی سوخت است که از محل ادغام سوخت‌های فسیلی با هیدروژن و کربن حاصل می‌شود. به گفته کارشناسان، هیدروژن آبی می‌تواند با هزینه‌های اضافی محدود به عنوان جایگزین سوخت‌های فسیلی معرفی شود.

عربستان به عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده نفت جهان در چند سال اخیر بیشترین بهره را از بحران انرژی و حمله روسیه به اوکراین برد و حال تلاش دارد که جایگاه خود را به به‌عنوان صادرکننده برتر هیدروژن نیز تثبیت کند. این در حالی است که اخیرا وزیر انرژی عربستان از تمایل ریاض برای صادرات گسترده هیدروژن به سراسر جهان سخن به میان آورد. شاهزاده «عبدالعزیز بن سلمان»، وزیر انرژی عربستان سعودی، اخیرا گفته که تغییر به سمت انرژی سبز باید تحت کنترل های عملی و واقع‌بینانه باشد و نیاز به افزایش آگاهی زیست‌محیطی ‌یک مسئولیت جمعی است. وزیر انرژی عربستان سعودی، گفت که کشورش آماده مشارکت و همکاری با همه برای انتقال هیدروژن به شکل آمونیاک از طریق لوله است. وزیر انرژی عربستان سعودی همچنین گفت که کشورش آماده مشارکت و همکاری با همه کشورها برای انتقال هیدروژن به شکل آمونیاک از طریق لوله است. وی همچنین افزود: «موضوع حمل و نقل و حمل آمونیاک باید به شکل مولکولی به هیدروژن تبدیل شود و فناوری که ما را قادر به انجام این کار می‌کند هنوز با چالش‌هایی روبرو است.»

این در حالی است که اولین قدم‌های جدی عربستان برای توسعه صنعت هیدروژن در ماه سپتامبر ۲۰۲۰ صورت گرفت. در آن زمان شرکت آرامکو، ۴۰ تن آمونیاک آبی را به ژاپن صادر کرد. این اقدام اولین نمونه در زنجیره تامین آمونیاک آبی در سطح جهان بود.

ویتنام جدیدترین کشور آسیایی است که با اعلام استراتژی توسعه ملی هیدروژن خود تا سال ۲۰۳۰ در فوریه گذشته وارد بازار هیدروژن شده است. علاقه سرمایه‌گذاران شرکت‌های انرژی خارجی به این مسئله نیز نشان‌دهنده بازار رو به رشد منبع سوخت جدید در این کشور است. حضور ویتنام در این بازار نشان‌دهنده علاقه این کشور به حضور در بازار انرژی پاک است. در ۷ مارس ۲۰۲۴، مقامات شرکت «هودیان» چین‌، یکی از شرکت‌های تابعه یکی از بزرگ‌ترین ژنراتورهای برق چین و شرکت «مینگ کوانگِ» ویتنام ملاقات کردند تا ۲.۳۹ میلیارد دلار در پروژه هیدروژن سبز سرمایه‌گذاری کنند. این شرکت‌ها اعلام کردند که این پروژه شامل یک نیروگاه بادی ۱۲۰۰ مگاواتی، یک نیروگاه خورشیدی ۸۰۰ مگاواتی و یک نیروگاه الکترولیز آب برای تولید هیدروژن به همراه زیرساخت‌های ذخیره‌سازی و حمل و نقل خواهد بود. از سوی دیگر، در ۷ فوریه گذشته، ویتنام استراتژی توسعه ملی هیدروژن خود را با چشم‌انداز سال ۲۰۳۰ آغاز کرد و هدف آن را تولید بین ۱۰۰ هزار تا ۵۰۰ هزار تن هیدروژن در سال از انرژی های تجدیدپذیر و سایر فرآیندها با جذب کربن اعلام کرد.

کشورهای آفریقایی نیز در این بازار جایگاه مخصوص خود را دارند. آفریقا به عنوان یک بازیگر کلیدی در اقتصاد جهانی هیدروژن در حال ظهور است و چندین کشور در سراسر این قاره آماده تبدیل شدن به تولیدکنندگان مهم هیدروژن سبز هستند. «اتحادیه هیدروژن سبز آفریقا» که در سال ۲۰۲۲ تأسیس شد، گواهی بر تلاش‌های مشترک این قاره در تولید هیدروژن است. به گزارش وبسایت تحلیلی آوانرژی، این اتحاد در بهره‌برداری از پتانسیل انرژی های تجدیدپذیر آفریقا برای برآوردن نیازهای انرژی محلی و جهانی و در عین حال پایبندی به اهداف توافق‌نامه پاریس عملکرد مثبتی داشته است. پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰، آفریقا به اندازه کافی هیدروژن تولید کند تا نیاز داخلی خود را برآورده کند، که بین ۱۰ تا ۱۸ مگاتن تخمین زده می‌شود، در حالی که طبق تجزیه و تحلیل بنیاد مک کینزی، احتمالاً حدود ۴۰ مگاتن نیز صادر خواهد شد.

مصر با چندین پروژه کلیدی در خط لوله، از جمله پروژه ۵ میلیارد دلاری برای تولید آمونیاک، پیشتاز است. این پروژه شامل شرکت‌هایی از نروژ، امارات متحده عربی و خود مصر می‌شود و می‌تواند یکی از بزرگترین پروژه های هیدروژن سبز در سراسر جهان باشد که از منابع قابل توجه خورشیدی و بادی مصر استفاده می‌کند.

ابتکار «دره هیدروژن» آفریقای جنوبی، یک خوشه صنعتی که کاربردهای هیدروژن مختلفی را برای تشکیل یک اکوسیستم هیدروژنی یکپارچه به ارمغان می‌آورد، یکی دیگر از پیشرفت‌های مهم قاره سیاه در این زمینه است. دولت آفریقای جنوبی با همکاری چندین شرکت داخلی و خارجی در حال کاوش دره هیدروژنی است. سال گذشته، آفریقای جنوبی و دولت‌های هلند و دانمارک یک صندوق هیدروژن سبز یک میلیارد دلاری را با هدف تشویق سرمایه‌گذاری در پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر، به عنوان بخشی از تلاش‌ها برای حمایت از این طرح راه‌اندازی کردند.

عمان نیز در این رقابت حرف‌های بسیار برای گفتن دارد و این کشور در نظر دارد تا سال ۲۰۳۰ به طور متوسط سالانه یک میلیون تن هیدروژن تولید کند که اکثر آن روانه شرق آسیا و اروپا خواهد شد. عمان در ماه مه سال ۲۰۲۱ برنامه خود را در خصوص تولید هیدروژن سبز اعلام کرد. بر این اساس عمان با سرمایه‌گذاری ۳۰ میلیارد دلاری و با مشارکت شرکت انرژی دولتی خودش، شرکت اینترکانتیننتال انرژی هنگ کنگ و شرکت انرتک کویت، یکی از بزرگترین تاسیسات هیدروژن سبز در جهان را احداث خواهد کرد.

این در حالی است که به گفته بسیاری از کارشناسان، جای خالی ایران در این بازار پرسود بسیار حس می‌شود. گفتنی است که در بهمن ۱۴۰۲، مدیر عامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران گفت که ساز و کاری لحاظ شده است تا هیدروژن به عنوان یک سوخت پاک در کنار بنزین و سی‌ان‌جی قرار بگیرد، البته برای این کار قیمت‌گذاری حامل‌های انرژی می‌تواند تاثیر زیادی داشته باشد.