مازوت؛ یک بازی با هزار بازنده

به گزارش پترو رویداد، رضا دریکوند، کارشناس حوزه انرژی در یادداشتی نوشت:

این یک بازی تکراری بود که طی چند سال اخیر و با شروع فصل سرما، آلاینده ها هوای شهرها و حتی روستاها را تسخیر کرده و در آن زمان،‌ اقدامات برای یافتن مقصر این وضعیت شروع می شد.  البته هر سال یک متهم جدید معرفی می شد و در آخرین بار، پس از عبور از کیفیت بنزین و خودروهای فرسوده و موتورسیکلت ها، نوبت به نیروگاه ها، صنایع و مازوت سوزی رسید.

اینکه انگشت اتهام به سمت مازوت بچرخد، خیلی جدید نیست. زیرا حدود 5 سال است این سوخت، به عنوان یکی از بدترین آلاینده ها به جامعه معرفی می شود و در عین حال در نیروگاه ها مورد استفاده قرار می گرفت.

اما امسال انگار ضعیف تر از مازوت چیزی پیدا نشده و تمام تقصیرها به گردن آن انداخته شده و حتی چند نیروگاه هم تعطیل شده تا ثابت شود، سلامتی مردم آنقدر مهم است که می توان از آن سرپوشی ساخت و روی کمبود گاز و کمبود برق و کمبود گازوئیل و سوء مدیریت ها و کم کاری مسئولان  گذاشت.

یافتن راه حل و چاره برای حل مشکل آلودگی هوا بی شک یکی از مهم ترین وظایف دولت است اما هر سال پیداکردن مقصر آنقدر زمان می برد که دیگر مجالی برای چاره اندیشی نمی ماند و از آنجایی که فصل سرما چندان طولانی نیست، تنها غبار سیاه آلودگی در پایان فصل نصیب مردم می شود.

علی رغم اینکه در سال های پیش بنزین متهم ردیف اول آلودگی هوا معرفی می شد اما آن طور که مسوولان اعلام کردند افزایش کیفیت بنزین، این فراورده نفتی را از گردونه خارج کرده اما همچنان احتراق بد خودروهای فرسوده و موتورسیکلت ها مورد اتهام است اما بیش از آن، آنچه امسال مورد توجه قرار گرفته مازوت سوزی صنایع و نیروگاه ها است.

چند روز پیش مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران اعلام کرده بود که "مجموع سطح ذخیره سوخت مایع در نیروگاه‌ها در ابتدای شهریور سال 1403 نسبت به ابتدای شهریور سال 1402 بالغ بر 36درصد کمتر بود؛ در ابتدای شهریورماه 1403 که شروع استقرار دولت چهاردهم بوده، سطح ذخایر گازوئیل نیروگاه‌ها نسبت به زمان مشابه سال قبل، 43 درصد کمتر و سطح ذخایر مازوت نیروگاه‌ها نسبت به زمان مشابه سال قبل، 23 درصد کمتر بود."

اگرچه این آمار نشان‌دهنده غفلت و ترک‌فعل مسئولان وزارت نفت در ماه‌های پایانی فعالیت دولت قبل بود و نمی‌توان کم‌کاری صورت‌گرفته را توجیه کرد، اما از ابتدای شهریورماه تا نیمه آبان، با وجود رشد نسبی تحویل سوخت مایع به نیروگاه‌ها، مسئولان دولت چهاردهم هم نتوانستند این عقب‌ماندگی را جبران کنند تا جایی که سطح ذخایر گازوئیل نیروگاه‌ها به زیر 40درصد رسید؛ این در شرایطی است که نیمه آبان‌ماه سال قبل، سطح ذخایر گازوئیل نیروگاه‌ها بیش از 80درصد بوده است.

از مجموع 143 نیروگاه بزرگ کشور، تنها 16 نیروگاه بخاری امکان مصرف مازوت را دارند که از بین این 16 نیروگاه نیز مخزن سوخت دو نیروگاه بعثت و اصفهان سالها پلمب بوده است.

مصرف مازوت در 14 نیروگاه دیگر در فصول سرد سال به‌خاطر عدم‌تخصیص کافی گاز انجام می‌شود که رئیس‌جمهوری دستور داده در سه نیروگاه اراک (شازند)، کرج (منتظرالقائم) و نیروگاه اصفهان مصرف مازوت متوقف شود.

از سوی دیگر در حدود 130 نیروگاه دیگر که واحدهای سیکل ترکیبی و گازی هستند، اساساً امکان مصرف مازوت از لحاظ فنی وجود ندارد و این واحدها یا باید با سوخت گاز طبیعی به فعالیت تولید برق بپردازند و یا از سوخت گازوئیل به‌عنوان سوخت جایگزین استفاده کنند. سهم نیروگاه‌های گازی و سیکل ترکیبی در تأمین برق فصول سرد، سهمی بسیار بیشتر از نیروگاه‌های بخاری است و توقف مازوت‌سوزی در 3 نیروگاه بخاری اگر حتی منجر به از مدار خارج شدن این نیروگاه‌ها و توقف تولید برق در آنها شود، اگرچه به محدود شدن تأمین برق کشور می‌انجامد، اما نمی‌تواند تولید برق را به‌حدی محدود کند که نیاز به اعمال خاموشی‌های سراسری باشد.

آمارها نشان می‌دهد ایران دارنده ۱۸ درصد از میادین گازی جهان و سومین تولیدکننده گاز جهان است اما به دلیل سیاست‌های نادرست قیمت‌گذاری گاز در ایران و مصرف زیاد آن در کشور، نسبت به حجم تولید خود، صادرات بسیار کمی دارد. حدود ۱۷‌ درصد از ذخایر گازی دنیا در ایران است، اما سهم ما از تجارت گاز دنیا حدود ۱.۵ درصد است، در حالی که طبق برنامه‌ریزی انجام شده در دهه ۸۰، قرار بود تا پایان افق ۱۴۰۴ به سهم ۸ تا ۱۰‌ درصدی در تجارت گاز دنیا برسیم.

بیشترین معضل در بخش گاز، قیمت‌گذاری اشتباه و ارزان توسط دولت است. این امر باعث شده مصرف ایران به قدری زیاد شود که دچار کمبود گاز و مجبور به قطع گاز صنایع و نیروگاه‌ها و برق خانه‌ها شویم. موضوع تحریم‌ها و سرمایه‌گذاری یکی دیگر از مشکلات این صنعت است و کارشناسان حوزه نفت و گاز معتقدند ایران نیاز به تکنولوژِ‌های روز دنیا برای استخراج بهینه‌تر گاز و همچنین ذخیره‌سازی گاز طبیعی را دارد. از سوی دیگر علاوه بر مصرف بالا به دلیل قیمت پایین گاز، بهره‌وری استفاده از آن در نیروگاه‌ها نیز کم است.